Хабарлар тезкор Телеграм каналимизда Обуна бўлиш ×

Ҳазораспда тарихий обидага жиддий зиён етказилмоқда

Ҳазораспда тарихий обидага жиддий зиён етказилмоқда

Фото: xabar.uz

Ҳазорасп туман марказидаги Сулаймонқалъа – тарихий иншоотига зиён етказилмоқда.

Ҳазорасп – Хоразмнинг шарқий ҳудудидаги кўп асрлик тарихга эга шаҳар бўлиб, бу ерда қад ростлаган қалъа «Девсолган», «Ҳазорасп» ва «Сулаймонқалъа» номлари билан машҳур. Академик С.П.Толстов, Яҳё Ғуломов ўтган асрнинг ўрталарида бу ерда илмий-қидирув ишларини олиб борган. Ҳар иккала олим ушбу тарихий иншоот ёшини 2700 йилга тенг деб тахмин қилади. Ўлкашунос-олим Р.Оллоёров ўзининг «Ҳазорасп қалъаси: афсона ва ҳақиқат» номли асарида «Авесто»да мазкур қалъа «Ҳадорос» тарзида тилга олинганини таъкидлайди.

Муҳаммад Тарағай Улуғбек «Зижи Кўрагоний» асарида қайд этилган 683 та шаҳар ва қалъалар ичида Хоразм воҳасидан фақат Ҳазорасп жойлашган координат-кенгликлар аниқ кўрсатиб ўтилган.

Бу маълумотларнинг барчаси бу жойнинг жуда қадимий тарихга эга эканлигини англатади.

ХХ асрнинг 50-йилларида Ҳазорасп компартияси биринчи котиби топшириғи билан тарихий қалъа деворлари ва у ердаги бошқа обидалар бузилиб, унинг тупроғидан ғишт ишлаб чиқариш тўғрисида фармойиш қабул қилинади. Оқибатда ҳайҳотдай қалъа деворининг катта қисми бузилиб, ғишт ишлаб чиқарилади. Сергей Павлович Толстовнинг Москвага – Марказқўмга ёзган шикоятидан кейингина бу бузғунчиликка барҳам берилган. Бироқ Москва калтафаҳм райкомнинг танобини тортиб қўйгунича одамлар «Шишали сарой», ниҳоятда нақшинкор жоме масжиди ва унинг узунлиги 20 метр бўлган минорасини ер билан яксон қилишга улгуришган эди.

С.Толстов аралашувидан кейин ҳазораспликлар Сулаймонқалъанинг ниҳоятда тарихий аҳамиятга эга эканини англаб етгандек бўлади. Яқин йилларгача ушбу обида Ҳазорасп шаҳри марказида ўзига хос кўрк бағишлаб, салобат касб этиб турарди. Бундан 20 йиллар муқаддам қалъага қилган ижодий сафаримиз жараёнида беш-олти ўсмир болалар қалъа деворларини бузиб, тупроғигини элакдан ўтказиб, ғишт қуйиб юрганига гувоҳ бўлган эдик. Ўшанда бу болалар тупроқни  элаш жараёнида тилла ва кумуш тангалар топганини гапириб берганди. Бу аянчли ҳолат юзасидан маҳаллий телевидение орқали бонг урилгач, бузғунчилик ишларига чек қўйилгандек бўлинди.

Ҳазорасп тумани собиқ ҳокими Ботир Раҳимов қалъа ёшини тадқиқ қилиш мақсадида олимларни жалб қилди, бузилган деворларни қайта таъмирлаш ишларига бош-қош бўлди.

Афсуски, ана шу хайрли ишлар бугун тўхтаб, тарихий обидага тажовуз баттар авж олганига гувоҳ бўляпмиз. Қисқа беш-олти йил ичида Сулаймонқалъасининг ғарбий деворларининг икки жойи бузилиб, машиналар кириб-чиқиши учун йўлак очилганига ажабландик. Ахир ана шу ғарбий девор ниҳоятда муҳташам ва мустаҳкамлиги билан эътиборни жалб қилар эди. Уни кимдир бузиб, тупроғини бирон жойга ташимаса, йўлак ўз-ўзидан пайдо бўлиб қолмайди-ку!

Агар қўйиб берилса, яна беш-олти йилдан сўнг бу тарихий обида ўрни теп-текис майдонга айланиши мумкин.

Фото: xabar.uz

Сулаймонқалъани туристик йўналишга киритиш масаласи тез-тез ўртага ташланади. Фикримизча, бу ерга хорижлик сайёҳларни жалб қилишдан аввал тарихий иншоот ва обидаларга қандай муносабатда бўлишни ўрганишимиз зарур. Устига-устак қалъа атрофи «Сулаймонқалъа» маҳалласида яшовчи аҳоли ташлаётган ахлат билан тўлиб-тошмоқда.

Бундай манзара билан сайёҳларни қабул қилишнинг ўзи уят-ку!

Ўтмишга тош отсанг, у сенга замбаракдан ўт очади, дейди маърифатпарвар ҳикматшунослар. Ўтмишни англатиб тургувчи битта ғиштни йўқ қилишнинг ўзи – миллат тарихига қилинган тажовуздир.

Эрпўлат БАХТ, журналист

Изоҳлар 0

Изоҳ қолдириш учун сайтда рўйхатдан ўтинг

Кириш

Ижтимоий тармоқлар орқали киринг